Itumọ ati Iru Gbólóhùn

Back to: Yoruba SS 1

Ẹ kú ọjọ́ ọmọ!

Bàwo ni ilé? Mo mọ̀ pé o ti jẹun, tí o sì wa ní tayọ-tayọ lati kẹ́kọ̀ọ́ lónìí. Ẹ jé ká gbàdúrà kí Ọlọ́run fún wa ní ọgbọ́n àti ìmọ̀, kí a lè lóye ohun tí a fẹ́ kọ́ lónìí. Jẹ́ ká bẹ̀rẹ̀ lórí ọrọ̀ tó ṣe pàtàkì jùlọ nínú ede Yorùbá — Gbólóhùn! Ṣé o ti gbọ́ ọrọ̀ tó sọ pé “ẹnu ẹni là ń ti mo ọ̀?” Bẹẹni, ohun tí a sọ, bí a ṣe sọ ọ, àti idi tí a fi sọ ọ — gbogbo rẹ̀ la ń pè ní gbólóhùn. Gbólóhùn jẹ́ ohun tí a fi ń bá ara wa sọrọ. Kò sí ìbánisọ̀rọ̀ tí kò ní gbólóhùn. Ní kíláàsì yìí, a máa kẹ́kọ̀ọ́ itumọ̀ gbólóhùn àti onírúurú rẹ̀.

Kí ni Gbólóhùn?
Gbólóhùn jẹ́ akojọpọ̀ ọ̀rọ̀ tí ó ní itumọ̀ kíkún. Ó lè jẹ́ ìbéèrè, àṣẹ, ìṣàlàyé tàbí ìtẹnumọ̀. Bí a ṣe ń sọ gbólóhùn ló dá lórí ohun tí a fẹ́ sọ tàbí bá a ṣe fẹ́ sọ ọ.

Àpẹẹrẹ:
– Mo lọ sí ilé ìwé.
– Ṣé o ti jẹun?
– Má ṣe bá mi sọrọ bẹẹ mọ́!

Ìru Gbólóhùn
Gbólóhùn ní onírúurú mẹ́rin pàtàkì:

1. Gbólóhùn Ìtẹnumọ̀ (Declarative Sentence)
   Eyi ni gbólóhùn tí ó ń sọ ohun kan tàbí ìmọ̀lára.
   Àpẹẹrẹ:
   – Tàíwò jẹun nílé.
   – Baba mi ṣiṣẹ́ lórílẹ̀-èdè òkèèrè.

2. Gbólóhùn Ìbéèrè (Interrogative Sentence)
   Gbólóhùn tí ó ń béèrè ìbéèrè ni eyi.
   Àpẹẹrẹ:
   – Níbo ni ìyá rẹ wà?
   – Ṣé o fẹ́ omi?

3. Gbólóhùn Àṣẹ (Imperative Sentence)
   Eyi ni gbólóhùn tí ó ń fún ní àṣẹ tàbí ìtọná.
   Àpẹẹrẹ:
   – Gbé apò yẹn wá.
   – Dákẹ́ kí o gbọ́!

4. Gbólóhùn Ìbọ̀wọ̀ (Exclamatory Sentence)
   Gbólóhùn tí ó ń fi ìmọ̀lára hàn.
   Àpẹẹrẹ:
   – Ọlọ́run mi! Kí ló ṣẹlẹ̀?
   – Ẹ̀wẹ̀! Irú èèyàn bẹẹ!

Àpẹẹrẹ

Rántí ẹni tí ń bá ọ sọrọ lẹ́kùn-únrẹ́rẹ̀:
– Bí ará ilé rẹ bá sọ pé “Títí, lọ ra bọ́ọ̀lì fún mi,” ó ń fún ẹ ní àṣẹ.
– Bí ẹ̀gbọ́n rẹ bá sọ pé “Ṣé o ti ka iwe rẹ?” ó ń béèrè.
– Bí ìyá rẹ bá sọ pé “Mo fẹ́ràn rẹ,” ó ń tẹnumọ̀ ìmọ̀lára.
– Tí o bá yọ̀ dáadáa lẹ́yìn tí o gbà bíà sáyẹ́nsì, ó lè sọ pé “Àlàáfíà o! Mo ti yáyà!” — gbolóhùn ìbọ̀wọ̀ niyẹn.

Gbólóhùn jẹ́ ohun tí a fi ń sọ ọ̀rọ̀ ní ede. Ó ní oríṣìíríṣìí bíi gbólóhùn ìtẹnumọ̀, ìbéèrè, àṣẹ àti ìbọ̀wọ̀. Kò sí ìbánisọ̀rọ̀ tí kò ní gbólóhùn. Kí a lè mọ̀ bí ẹnikan ṣe ń sọrọ, ó dá lórí gbólóhùn tí ó lo.

àyẹwo

Ṣe àyẹwo àwọn gbólóhùn yìí, sọ irú wọn:

1. Mú agbádá náà wá.
2. Ṣé o ti kọ́ iṣẹ́ ile rẹ?
3. Mo fẹ́ kọ́ ẹ̀kọ́ lónìí.
4. Ọlọ́run mi! Inú mi dùn gan-an.

O ṣeé ṣe fún ẹ lati loye gbogbo gbólóhùn tí a kọ́ lónìí. Máa tẹ̀ síwájú, ọmọ mi, Ọlọ́run ń gbé ọ! A ò gbọ́ lẹ́yìn ni, a gbọ́ lọ́wọ́. Jẹ́ kó dájú pé o ṣàyẹwo àwọn àpẹẹrẹ yìí kí o má bà á gbagbe. Ẹ ku iṣẹ́ takuntakun! Ní kíláàsì tó ń bọ̀, Afrilearn máa wà pẹ̀lú rẹ lójoojúmọ́.