Back to: Yoruba SS 1
Ẹ káàsán o ọmọ mi àtàwọn akẹ́kọ̀ọ́ tó nífẹẹ̀ ẹ̀kọ́
Mo yáyà pé o tún ṣe tán láti kọ́ ẹ̀kọ́ tuntun lónìí. Ọmọ Yorùbá tó fẹ́ mọ̀ ní gbọ́dọ̀ mọ bí a ṣe ń lo àsìkò. Ẹ̀kọ́ lónìí yóò ràn ẹ lọ́wọ́ láti sọ gbólóhùn tó pé, tó yé, tí gbogbo ènìyàn yóò sì lóye kákà kí wọn dákẹ́ wí pé “kí ni ọmọ yìí ń sọ?”
Ìtẹ̀síwájú Ẹ̀kọ́
Àsìkò túmọ̀ sí àkókò tàbí àkúnya ìṣẹ̀lẹ̀. Ní èdè Yorùbá, àsìkò jẹ́ apá pataki nínú gbólóhùn tó ń fi hàn pé iṣẹ́ tí a ń sọ ṣẹlẹ̀ ní àkókò wo. Àsìkò lè jẹ́ tó ṣẹlẹ̀ títí dé àná, tàbí tó ń ṣẹlẹ̀ bayìí, tàbí náà tó máa ṣẹlẹ̀ ní ọjọ́ iwájú. Kí a tó sọ gbólóhùn tó pé, a gbọ́dọ̀ mọ̀ àsìkò tí iṣẹ́ náà wà.
Onírúurú Àsìkò Mẹ́ta Nínú Yorùbá
- Àsìkò Tí Ó Ṣẹ́lẹ̀ Tẹ́lẹ̀ (Àtẹ̀yìnwá)
Eyi ni àsìkò tí iṣẹ́ rẹ̀ ti parí. A máa lo àwọn afijẹ̀ àsìkò bíi: ti, ṣe, ti ń, ṣeé, àti bẹ́ẹ̀ bẹ́ẹ̀ lọ.
Àpẹẹrẹ:
– Mo ti jẹun.
– Wọ́n ti lọ.
– Bàbá mi ti kọ́ ilé.
– Kí ló ṣe e?
- Àsìkò Tí Ó Wà Lọwọ́ (Ìsinsin yìí)
Eyi fi hàn pé iṣẹ́ náà ń ṣẹlẹ̀ bá a ṣe ń sọ ọ. Àwọn àfihàn àsìkò bíi: ń, ń ṣe, ń jẹ, ń lọ.
Àpẹẹrẹ:
– Màmá ń sin iresi.
– Wọ́n ń fọ aṣọ.
– Tàíwò ń gbé apótí.
– Ọmọ náà ń sunkún.
- Àsìkò Tí Yóò Ṣẹlẹ̀ Ní Ọjọ́ Tó ń Bọ̀ (Ọjọ́ iwájú)
Eyi fi hàn pé iṣẹ́ náà kò tíì ṣẹlẹ̀, ṣùgbọ́n yóò ṣẹlẹ̀. Àfihàn àsìkò náà ni: máa, yóò, máa ń.
Àpẹẹrẹ:
– Mo máa lọ sí ilé ìwé.
– Àwọn yóò ṣiṣẹ́ lọ́la.
– Bàbá yóò ra foonu tuntun.
– Títí máa jẹ akara lọ́jọ́ Satide.
Àpẹẹrẹ Mẹta Tí Ó Ṣọ̀rọ̀ Di Mímu
– Ọjọ́ kejìlá, Ọkànléníla ti rẹ́kọ́ǹgìsítà. (Àtẹ̀yìnwá)
– Ọjọ́ kejìlá, Ọkànléníla ń kọ́wé ní kíláàsì. (Ìsinsin yìí)
– Ọjọ́ kejìlá, Ọkànléníla yóò kọ́ àyèwò. (Ọjọ́ iwájú)
Ìmúlò Nínú Àwọn Gbólóhùn Ojoojúmọ́
Nígbà tí a bá n bá ẹ̀gbọ́n sọ pé:
– “Ṣé o ti jẹun?” – Àtẹ̀yìnwá.
– “Inú mi ń dùn lónìí” – Ìsinsin yìí.
– “Mo máa lọ sí ilé ìsọ̀kan lálẹ́” – Ọjọ́ iwájú.
Àsìkò jẹ́ kó rọrùn fún ẹlòmíì láti mọ ohun tó ṣẹlẹ̀, ohun tí ń ṣẹlẹ̀, àti ohun tí yóò ṣẹlẹ̀. Kò sí ẹni tó ní yóò gbọ gbólóhùn rẹ tí kò ní yé, bí o bá mọ àsìkò tó tọ́.
Akopọ
Àsìkò jẹ́ abala pataki nínú ede Yorùbá. Ó wà ní irú mẹ́ta: Àtẹ̀yìnwá, Ìsinsin yìí àti Ọjọ́ iwájú. Gbogbo wọn ni ipa pataki nínú ìtumọ̀ gbólóhùn. Bí o bá mọ bí a ṣe ń lo wọn, ẹ̀dá rẹ yóò yé gbogbo ènìyàn.
Ìdánwò Kékèké
Sọ irú àsìkò tí ó wà nínú gbólóhùn kọọkan:
- Wọ́n máa lọ sí oko lọ́la.
- Màmá ń fọ aṣọ lẹ́yìn ilé.
- Mo ti kọ́wé lójú méjì.
- Ọmọ náà yóò jẹ akara lálẹ́.
- A ń kọ orin nípò ẹ̀kọ́.
Ìtẹ́lọ́run
Ẹ̀yin ọmọ mi, ẹ ṣe iṣẹ́ rere lónìí. Mo mọ̀ pé o lóye àsìkò báyìí, tó fi le sọ ohun tó ṣẹlẹ̀, ohun tó ń ṣẹlẹ̀, àti ohun tó yóò ṣẹlẹ̀ ní kedere. Ẹ máa bọ́ lẹ́kùn ayé pẹ̀lú Afrilearn. Ẹ má ba ẹ̀kọ́ kúrò, bí o ṣe ń tẹ̀síwájú lórí àfọ̀mọ̀ gbà, ayé yóò gbà ọ gbangba. Jẹ́ kó yáyà sí kókó kẹrin.