Àfihàn Ọ̀rọ̀ Nínú Gbólóhùn (Àpẹẹrẹ àti Ìtumọ̀)

Back to: Yoruba SS 1

Kí ni Àfihàn Ọ̀rọ̀ Nínú Gbólóhùn?
Àfihàn ọ̀rọ̀ nínú gbólóhùn túmọ̀ sí bí a ṣe fi ọ̀rọ̀ papọ̀ láti dá gbólóhùn tí ó ní ìtumọ̀. Gbólóhùn kì í jẹ́ àkójọpọ̀ ọ̀rọ̀ lasan; ó gbọdọ̀ jẹ́ pé gbogbo apá rẹ̀ ní ipa, wọ́n sì ń ṣiṣẹ́ papọ̀.

Ní èdè Yorùbá, gbólóhùn tó pé gbọdọ̀ ní:

1. Orúkọ àmọ̀ – ẹni tàbí ohun tí ìṣe ń kàn.
2. Ọ̀rọ̀-ìṣe – ohun tí ẹni náà tàbí ohun náà ń ṣe.

Àpẹẹrẹ Gbólóhùn Tó Péye: – Tàíwò ń jẹun.
– Ìyá mi lọ sí ọjà.
– Bàbá ń ka ìwé.
– Àkàrà yó tútù.

Nínú gbogbo àpẹẹrẹ yìí, a ní orúkọ àmọ̀ àti ọ̀rọ̀-ìṣe. Bí a ṣe fi wọn pọ̀, gbólóhùn yìí dájú pé ó ní ìtumọ̀ tó dáa.

Ọ̀nà Méjì Tó Wà Láti Ṣàfihàn Ọ̀rọ̀ Nínú Gbólóhùn:

1. Ọ̀nà Tó Rọrùn – Àfihàn Àtẹ̀yìnwá:
   – Eyi ni bí a ṣe máa ń fi orúkọ àmọ̀ síbẹ̀rẹ̀, kí a sì tẹ̀lé e pẹ̀lú ọ̀rọ̀-ìṣe.
   Àpẹẹrẹ:
   – Adé ń ké.
   – Wọ́n lọ sí ilé-ìwé.

2. Ọ̀nà Tó Lẹ̀nu – Àfihàn Àbájáde:
   – Nígbà míì, a le bẹ̀rẹ̀ pẹ̀lú ọ̀rọ̀-ìṣe tàbí àbá.
   Àpẹẹrẹ:
   – Ó dájú pé wọn ò wà níbẹ̀.
   – Kí ló fa pé Tolu ò wá sí ilé?

Àpẹẹrẹ Àtọkànwá Pẹ̀lú Ìtumọ̀:

1. Ayọ̀ ń kọrin.
   – Ayọ̀ ni ẹni tó ń ṣe ìṣe. Kọrin ni ohun tó ń ṣe.
   – Ìtumọ̀: Ayọ̀ n fi orin hàn pé inú rẹ̀ dùn.

2. Ìyá Tóbi ta ẹja.
   – Ìyá Tóbi ni ẹni tí ó ṣe ìṣe. Tà ni ìṣe. Ẹja ni ohun tí a ta.
   – Ìtumọ̀: Ìyá Tóbi ta ẹja nítorí títà ni iṣẹ́ rẹ.

3. Mo rá ọkọ̀.
   – “Mo” ni ẹni tí ó ṣe ìṣe. Rá ni ìṣe. Ọkọ̀ ni ohun tí a ra.
   – Ìtumọ̀: Èmi ni mo lọ ra ọkọ̀ kan.

4. Túndé ń fọ aṣọ.
   – Túndé ni ẹni tí ó ń ṣe ìṣe. Fọ ni ìṣe. Aṣọ ni ohun tí ó fọ.
   – Ìtumọ̀: Túndé wà nípa fífi omi àti ọṣẹ fọ aṣọ rẹ.

Báwo ni Ẹ̀kọ́ Yìí Ṣe Ràn Wá Lọ́́wọ́?
Tí a bá mọ bí a ṣe máa fi ọ̀rọ̀ ṣe gbolohun, a lè: – Sọ̀rọ̀ tó ní ìtumọ̀.
– Kọ́ àkọsílẹ̀ tó péye.
– Dá àwọn gbolohun tí kò ní kù ní apá kankan.
– Yanjú àwọn ìbéèrè èdè Yorùbá dáadáa.

Ìtàn Kékèké Látọ̀dọ̀ Ilé Aládùn
Ní ilé Adúnní, ìyá rẹ̀ sọ pé:
– Adúnní, wà láti jẹun!
Adúnní dáhùn pé:
– Màá wẹ ọwọ́ mi kí n tó jẹ.
Nígbà tí bàbá wá, ó ní:
– Ẹ̀yin ọmọ, ẹ jẹ ki a gbàdúrà.
Nígbà yìí, gbogbo ọ̀rọ̀ wọ̀n ni gbolohun tí ó ní orúkọ àmọ̀ àti ọ̀rọ̀-ìṣe.

Akopọ
Àfihàn ọ̀rọ̀ nínú gbolohun túmọ̀ sí bí a ṣe ń fi ọ̀rọ̀ pọ̀ síra kí wọ́n lè jẹ́ gbolohun tí ó ní ètò, tó sì ní ìtumọ̀. Gbólóhùn tó pé gbọdọ̀ ní orúkọ àmọ̀ àti ọ̀rọ̀-ìṣe. Àmọ̀ ṣá, a tún lè fi òmíràn mú kí gbolohun tó pé ṣáájú tàbí lẹ́yìn.

Ìdánwò Kékèké

1. Kí ni àfihàn ọ̀rọ̀ nínú gbolohun?
2. Kọ gbolohun tó ní orúkọ àmọ̀ àti ọ̀rọ̀-ìṣe.
3. Tọkasi ọ̀rọ̀-ìṣe nínú gbolohun “Ìyá mi ń ra ògèdè.”
4. Darúkọ orúkọ àmọ̀ nínú gbolohun “Wọ́n lọ sí ilé ìjọsìn.”
5. Ṣàlàyé ìtumọ̀ gbolohun “Bàbá ń kọ́ mi ní ilé.”

Ìtẹ́lọ́run
Ọmọ mi, mo mọ̀ pé o ti lóye bí a ṣe máa fi ọ̀rọ̀ hàn nínú gbólóhùn. Ẹ̀kọ́ yìí yóò ran ọ lọwọ láti sọ̀rọ̀ dáadáa, kí o sì kọ ìwé tó ní ìtẹ́lọ́run. Má jẹ́ kí ohunkóhun dá ọ lórí — Afrilearn wà pẹ̀lú rẹ lójoojúmọ́. Ṣé o ṣetan fún kókó kẹsàn-án?