Back to: Yoruba JSS 3
Ẹ káàbọ̀ sí kíláàsì!
Ẹ̀ káàbọ̀, ọmọ mi! Báwo ni ilé? Mo mọ̀ pé o ti ṣètò ara rẹ fún ẹ̀kọ́ tuntun wa lónìí. Lónìí a máa kẹ́kọ̀ọ́ Àrọkọ Alálàyé, tí ó jẹ́ apá pataki nínú kọ̀wé. Àrọkọ alálàyé ní ìtumọ̀ rẹ̀ gẹ́gẹ́ bí ìtàn àkọsílẹ̀ tí ó dá lórí ìrírí gidi tàbí ìtàn tí a yá sọ́tọ̀, tí ó jẹ́ ẹni-kọọkan ló ní ìrírí yìí tàbí ló dáa pọ̀ mọ́ ayé gidi.
EDE – Àrọkọ Alálàyé
ASA – Ogun Pínpín
litirẹso – Àwọn Ewì Alóhùn Tí ó Jẹ́mọ́ Èsìn Àbáláyé: Yàlà, Iwì ẹ̀gúngún, Ọya Pípè
EDE – Àrọkọ Alálàyé
Ní kíkọ àrọkọ alálàyé, a máa sọ ìtàn, àṣàrò tàbí ìrírí pẹ̀lú àlàyé tí kò ní ṣàìfi ẹ̀dá ènìyàn, ayé àtẹ̀yìnwá rẹ, àti ohun tí ó ṣẹlẹ̀ gangan. Ìtàn náà lè jẹ́ ti ẹni tó kó ìrìnàjò, ti àbẹ̀wò, tàbí ti ìṣẹ̀lẹ̀ àníyàn kan.
Àmì àmọ̀ràn fún àrọkọ alálàyé:
Ṣíṣàkọsílẹ̀ ni kedere – Ṣe kó rọrùn fún ẹni tó ń ka.
Lọ́pọ̀ àkókò, nínú ẹni-kẹta tàbí ẹni-kìíní ni a kọ.
Ní fífi àkókò (time), ibi, àwọn ènìyàn àti ohun tó ṣẹlẹ̀ sílẹ̀ dáadáa.
Máa fi èdá aráyé àti ìtàn ṣe àfihàn – kó máa yọ lára!
Àpẹẹrẹ àkọ́lé: Ìrìnàjò mi sí Ìbàdàn, Ọjọ́ tí mo padà sí ilé ẹ̀kọ́, Ìṣẹ̀lẹ̀ aláyọ̀ tí n kò le gbàgbé.
ASA – Ogun Pínpín
Nínú àṣà Yorùbá, ogun pínpín ni àrà òwe tí a fi ń ṣàlàyé ìjà, ìbànújẹ̀, tàbí ìjàngbọ̀n tí ó waye lẹ́yìn kíkà ohun tí ẹnikan fi sílẹ̀ sí.
Ọ̀pọ̀ igba, ogun pínpín ń yọrí sí ìbànújẹ̀ nítorí pé àwọn ọmọ, ìyàwó, tàbí ẹbí kì í ní ìbáwọ̀n pẹ̀lú bí ohun tí ẹni náà fi sílẹ̀ ṣe jẹ pín.
Àwọn àkọ́kọ́ tó máa ń fa ogun pínpín:
Ìdánilẹ́kọ̀ọ́ kankan – Bí ẹni tó fi ohun sílẹ̀ kò kọ̀wé tàbí sọ kedere ohun tí ó fẹ́ kí a ṣe.
Ìtẹ̀sí àwọn ọmọ tàbí ìyàwó tó yàtọ̀ – Kó jẹ́ pé ẹnikẹ́ni fẹ́ kí ara rẹ̀ ló jẹ púpọ̀.
Àìlòye ìlànà òfin àti àṣà nípa ìpin-in.
Àpẹẹrẹ: Ọba kan tó kú, ó fi ilé, ilé-ọba àti gbìyànjú láti yà àwọn nǹkan náà, sùgbọ́n ẹnikẹ́ni kì í fẹ́ yá lórí ọba. Ní báyìí, ìjà ṣẹlẹ̀, èyí ni a ń pè ní ogun pínpín.
Ìtàn bíi èyí kún fún ìmọ̀ra àti ìmúlò ìtẹ́sí ọgbọ́n nínú àṣà.
LITIRẸSO – Àwọn Ewì Alóhùn Tí Ó Jẹ́mọ́ Ẹ̀sìn Àbáláyé: Yàlà, Iwì Ẹ̀gúngún, Ọya Pípè
Nípa litirẹ́sò, a ṣe kẹ́kọ̀ọ́ awọn ewì alóhùn tí ó ní ìbáṣepọ̀ pẹ̀lú ẹ̀sìn àbáláyé. Ewì yìí jẹ́ ohun tí a fi ń sọ ìtàn àwọn òrìṣà, wọ́n sì máa ń fi agbára, ọ̀wẹ̀ àti ìtumọ̀ hàn nínú orin àti ẹ̀sìn.
Yàlà jẹ́ òrìṣà obìnrin, tí a fi ń sọ agbára ìdàgbàsókè, tó jẹ́ òrìṣà tí a níyìn gẹ́gẹ́ bí iya àtàwọn ohun gbogbo. Ewì rẹ̀ kún fún ìfẹ́, ìbá àti ìṣọ̀kan.
Àpẹẹrẹ:
“Yàlà, iya ayé, ẹni tó dáná sí ilẹ̀ ká tó bẹ̀rẹ̀ ìyá…”
Iwì Ẹ̀gúngún jẹ́ apá litirẹ́sò tí a fi ń sọ àwọn ẹ̀mí àwọn baba-nlá wa. Ọjọ́ iwì ẹ̀gúngún jẹ́ ọjọ́ ayẹyẹ, wọ́n máa ń jó, kọrin, sáré, àti fi ẹ̀sìn hàn pẹ̀lú àwọn ewì.
Àpẹẹrẹ:
“Ẹ̀gúngún aláyọ̀, ẹ ní ògbo, ẹ̀rù òtítọ́ ló kún ilé…”
Ọya Pípè jẹ́ orin àti ewì tó ní í ṣe pẹ̀lú Ọya – Òrìṣà obìnrin tó ní agbára afẹ́fẹ̀ àti àrà. Ewì rẹ̀ fihan ìṣàkóso, agbára àti ìfaramọ́ rẹ̀ pẹ̀lú Sàngó.
Àpẹẹrẹ:
“Ọya, ayọ̀nàfẹ́, alákàrà, ẹni tí afẹ́fẹ̀ ń gbé soke…”
Ìparí
- A kọ́ pé àrọkọ alálàyé jẹ́ ìtàn ìrírí gidi tàbí àkọsílẹ̀ ẹni.
- Ogun pínpín jẹ́ apá àṣà tí ń fi ìjà èdá ènìyàn hàn lẹ́yìn ikú tàbí ìpin.
- Ewì Yàlà, Ẹ̀gúngún àti Ọya jẹ́ apá litirẹ́sò tí ó fi ẹ̀sìn àbáláyé hàn.
Ìdánwò Kékèké
- Kọ àrọkọ alálàyé kúkúrú nípa ọjọ́ ayẹyẹ tó gbà lórí rẹ̀.
- Kí ni ogun pínpín? Ṣàlàyé pẹ̀lú àpẹẹrẹ.
- Darukọ òrìṣà mẹ́ta tí a kọ ewì alóhùn fún.
- Kí ló yàtọ̀ sí iwì ẹ̀gúngún àti Ọya pípè?
O ṣeun, ọmọ mi! Ọgbọ́n tí o kó lónìí máa ran ẹ lọwọ pẹ̀lú ìkọ̀wé àti òye àṣà wa. Rántí pé, pẹ̀lú Afrilearn, ẹ̀kọ́ ń dùn, kò sì ní bọ́ lójú ẹ. Ṣé o ti ṣetan fún ẹ̀kọ́ tó tẹ̀síwájú? Tẹ̀síwájú bá a ṣe ń lọ – ìmọ̀ rẹ yóò yára bí ina!