Back to: Yoruba JSS 3
Ẹ káàbọ̀ sí kíláàsì!
Ọmọ mi, mo ki ẹ o! Báwo ni ilé ṣe wà? Ṣe o ti ṣetan fún ẹ̀kọ́ tuntun wa lónìí? Lónìí, a máa ṣàtúnyẹ̀wò àwọn àpọ́là nínú gbolóhùn Èdè Yorùbá, pẹ̀lú ìfọ̀kànsìn sí àpọ́là orúkọ àti àpọ́là iṣé.
Ní Èdè Yorùbá, gbolóhùn jẹ́ àkójọpọ̀ àwọn ọ̀rọ̀ tó ń sọ ìtàn kan. Nínú gbolóhùn, a ní àpọ́là, ìtẹ́lẹ̀ tí kó àwọn ẹ̀ka gbolóhùn jọ. Àpọ́là orúkọ àti àpọ́là iṣé ni a kà sí pàtàkì jùlọ.
EDE – Atúnyẹ̀wò Àwọn Àpọ́là Nínú Gbolóhùn Èdè Yorùbá: Àpọ́là Orúkọ Àti Àpọ́là Iṣé
ASA – Àṣà Àti Súyọ̀ Nínú Àwọn Ewì Atóhùn
LITIRẸSO – Kíkà Ìwé lítirẹ́sò Àpìlẹ̀kẹ́ Tí Yorùbá
EDE – Atúnyẹ̀wò Àwọn Àpọ́là Nínú Gbolóhùn Èdè Yorùbá: Àpọ́là Orúkọ àti Àpọ́là Ìṣé
Àpọ́là Orúkọ: Ẹ̀ka gbolóhùn tí ń tọ́ka sí ẹni tàbí ohun tí a ń sọ̀rọ̀ nípa. Ó lè jẹ́ orúkọ ènìyàn, eré, ilé, tàbí ohun.
Àpọ́là Ìṣé: Ẹ̀ka tí ń sọ ohun tí ẹni tàbí ohun náà ń ṣe. Ó máa ń jẹ́ fi’ṣe hàn: bí ẹni ṣe sùn, jẹun, rìn, kó, bbl.
Àpẹẹrẹ Gbolóhùn:
Tàíwò ń jẹun.
Àpọ́là Orúkọ: Tàíwò
Àpọ́là Ìṣé: ń jẹun
Ìyá mi ń lọ sí ọjà.
Àpọ́là Orúkọ: Ìyá mi
Àpọ́là Ìṣé: ń lọ sí ọjà
Gbogbo ọmọde Yorùbá gbọ́dọ̀ mọ bí a ṣe ń fọwọ́sowọ́pọ̀ àwọn àpọ́là yìí láti dá gbolóhùn tí kún fún ìtumọ̀ àti tó yé kedere.
ASA – Àṣà àti Ṣúyọ̀ Nínú Àwọn Ewì Atóhùn
Lára àwọn àṣà Yorùbá tó ní àkópọ̀ àtinúdá àti ẹ̀sìn ni ewì atóhùn. Ewì yìí jẹ́ apá pataki tó ń kó àṣà àti ìmúlò wa jọ, wọ́n sì ní ṣúyọ̀, ìtàn, òwe, àbùkù, àti ọgbọ́n nínú wọn.
Àṣà nínú ewì atóhùn:
Ṣíṣe ẹ̀kọ́ pẹ̀lú orin.
Fi òfin, ìmúlò, àtẹ́yìnwá Yorùbá hàn.
Ṣúyọ̀ nínú ewì atóhùn:
Kíkà ewì tí ó ní àfihàn ìyà, ẹ̀tọ́, ìbá, àti ìjọba.
Fifi iròyìn àti ìrònú sọ̀rọ̀ ní ojú ewì.
Àpẹẹrẹ:
Ẹ má gbìyànjú láì mọ ọgbọ́n,
Ọgbọ́n l’ọṣó ọmọ Yorùbá,
Kí ọmọ kékeré mọ ibi tí ń rọ,
Kó má bà á lọ́jọ́ iwájú.
Nínú ewì yìí, a rí àṣà àtimọ̀, a sì tún rí ṣúyọ̀ àkọ́rọ̀ tí ń kọ́ ọmọ ní ọgbọ́n àti ìmúlò.
LITIRẸSO – Kíkà Ìwé Lítirẹ́sò Àpìlẹ̀kẹ́ Tí Yorùbá
Ní apá yìí, a máa kẹ́kọ̀ọ́ ìwé lítirẹ́sò àpìlẹ̀kẹ́ tí Yorùbá, tí ó jẹ́ ìwé tó kọ̀wé lórí àṣà, ayé ènìyàn àti ìrírí wọn.
Ìwé lítirẹ́sò àpìlẹ̀kẹ́ jẹ́ irú ìtàn àlàyé tó dá lórí ìrìnàjò, ìrìnàlà, tàbí ìṣẹ̀lẹ̀ tó ṣẹlẹ̀ gidi. Kí a lè lóye ìwé béẹ̀ dáadáa, a gbọ́dọ̀ mọ:
Àkóónú rẹ̀: Kí ni ìtàn náà sọ?
Àkókò àti ibi tí ìtàn ṣẹlẹ̀.
Àwọn àfihàn àwọn kàrákàtà.
Ìtàn àkọ́kọ́ àti ìdí tó fi wúlò.
Àpẹẹrẹ ìwé lítirẹ́sò: Ajani Ọmọ Tí Kó Ẹ̀kọ́ Látọ́runwa – nínú rẹ̀, a kà bí Ajani ṣe gbìyànjú láti kọ́ ẹ̀kọ́ tó ṣàǹfààní fún ara rẹ̀ àti ilú rẹ̀. Ìtàn náà kún fún ìmọ̀ àti àbá, a sì lè fi wé ayé gidi.
Ìparí
- Àpọ́là orúkọ jẹ́ ẹni tàbí ohun tí a ń sọ̀rọ̀ nípa.
- Àpọ́là iṣé jẹ́ ohun tí ẹni tàbí ohun náà ń ṣe.
- Ewì atóhùn ni àṣà àti ṣúyọ̀ wa ti wọ̀pọ̀.
- Ìwé lítirẹ́sò àpìlẹ̀kẹ́ kó ìtàn ayé gidi jọ, kó sì fi ẹ̀kọ́ hàn.
Ìdánwò Kékèké
- Kọ gbolóhùn méjì tí yóò ní àpọ́là orúkọ àti àpọ́là iṣé.
- Ṣàlàyé ṣúyọ̀ nínú ewì atóhùn pẹ̀lú àpẹẹrẹ.
- Kí ni ìwé lítirẹ́sò àpìlẹ̀kẹ́? Sọ ìdí tí a fi máa kà á.
- Dá orúkọ ìwé lítirẹ́sò Yorùbá tí o mọ̀, sọ èyí tí ìtàn rẹ̀ dá lórí ìrìnàjò.
Mo fé kí o mọ pé o wà lórí ọ̀nà rere, ọmọ mi. Kó má ṣe yà ẹ lẹ́nu, gbogbo ẹ̀kọ́ yìí ni Afrilearn ti pèsè kí ẹ̀kọ́ rọrùn fún ẹ. Mura sí i, ẹ̀kọ́ mi tó tẹ̀síwájú ń bọ̀ – ẹ̀kọ́ dùn bíi dúndún tó wà lórí ìná!