Back to: Yoruba JSS 3
Ẹ káàbọ̀ sí kíláàsì!
Ẹ̀yin ọmọ kíláàsì àtàwọn akẹ́kọ̀ọ́ mi tí mo nífẹ̀é gan-an, káàárọ̀ o! Mo mọ̀ pé ẹ̀yin náà ti pé tán, kí a má bà a jẹ, ẹ jẹ́ ká bọ̀ sínú ẹ̀kọ́ wa lónìí pẹ̀lú ayọ̀. Ẹ̀kọ́ tá a ní lónìí jẹ́ àkànṣe pataki kan nínú èdè, àṣà àti ìtàn Yorùbá – a ó ka nípa Akàyè II (Èwì), a ó tún rí bí àwọn imọlẹ̀ àti òrìṣà ṣe hàn gbangba nínú lítírẹ́sò Yorùbá. Nígbà tó bá yá, a ó rí ìtàn inú ìwé lítírẹ́sò tí ìjọba yàn pẹ̀lú.
EDE – Akàyè II (Èwì)
ASA – Àwọn Imọlẹ̀ / Òrìṣà Tó Ṣúyọ̀ Nínú Lítírẹ́sò
LITRES – Kíkà Ìwé Lítírẹ́sò Tí Ìjọba Yàn
Akàyè II – Èwì
Ní èdè Yorùbá, èwì jẹ́ ọ̀nà tí a fi ń sọ̀rọ̀ tó ń kọ́ ènìyàn, tó sì ń tù ú nínú, àti tó máa ń jọ ẹ̀kọ́ ayé. Èwì Yorùbá le jẹ́ èwì àkànlèkò, èwì aláìlófin, èwì ẹ̀sìn, èwì ìbànújẹ tàbí èwì ìyìn. Nígbà tí a bá sọ̀rọ̀ nípa akàyè nínú èwì, a ń tọ́ka sí ohun tí èwì náà ń sọ ní kíkún – ìtàn rẹ, ọrọ̀ rẹ, àti ohun tí a yẹ kí olùka gbà láti inú rẹ.
Bí àpẹẹrẹ, èwì tó sọ̀rọ̀ nípa Ogun, òrìṣà ogun, máa ń ṣàpèjúwe ìjìyà, ìfọ̀kànbalẹ̀ ọmọ ogun, àti bí ogun ṣe jẹ́ apá nínú ìtàn Yorùbá. Èwì yìí máa ń sọ nípa akitiyan, ìfarapa, àtàwọn ọlà tó wáyé lẹ́yìn ìjà. Ìtàn yìí ni a ń pè ní akàyè èwì.
Àwọn Imọlẹ̀ àti Òrìṣà Tó Ṣúyọ̀ Nínú Lítírẹ́sò
Lítírẹ́sò Yorùbá kún fún àfihàn àwọn òrìṣà àti imọlẹ̀. Wọ́n jẹ́ ẹ̀dá tí Yorùbá gbà gẹ́gẹ́ bí aṣojú Ọlọ́run, tí wọ́n sì ní ipa nínú ìdàgbàsókè àwa ènìyàn. Ìtàn wọn, iṣẹ́ wọn, àti ipa tí wọ́n ní kó jù ú mọ́ ìmọ̀ Ọlọ́run. Bí àpẹẹrẹ:
Ọbàtálá – Ọlọ́run àlàáfíà, tó máa ń dá àwọn àìlera lórí ẹ̀dá.
Ṣàngó – Ọba àrà, tí ń ṣàkóso oramfe àti ààrá, tó sì jẹ́ àkúnya pẹ̀lú agbára.
Ọya – Ìyàwó Ṣàngó, alágbára pẹ̀lú ìbáyà tí kún fọ̀rùn.
Ògún – Òrìṣà irin, iṣẹ́, àti ìjagun.
Ifá / Ọ̀rúnmìlà – Amòye, ọlọ́gbọ́n tó mọ ohun gbogbo.
Gbogbo wọn yìí máa ń ṣàfihàn nínú lítírẹ́sò Yorùbá gẹ́gẹ́ bí apẹẹrẹ ìwà rere, ipa ìjọba, àti ìtọ́sọ́nà ọkàn ènìyàn.
Kíkà Ìwé Lítírẹ́sò Tí Ìjọba Yàn
Ìwé lítírẹ́sò tí ìjọba yàn jẹ́ orísun ìmọ̀ tá a le fi lóye àṣà Yorùbá dáadáa. Nígbà tá a bá ka, a mọ ọ̀pọ̀ ìtàn, èwì àti ìjìnlẹ̀ ẹ̀sìn Yorùbá, kó má bà a jẹ̀ pé a ń kọ́ ọ́ láti inú àkọsílẹ̀ tí a ti fi àkíyèsí pẹ̀lú. Ìwé wọ̀nyí tún ń kọ́ wa nípa irú èdè tí ó dájú, àfihàn òtítọ́, àti agbára ọrọ̀ Yorùbá.
Ìpinnu
A ti kọ́ pé akàyè nínú èwì jẹ́ ọ̀nà pataki tí a fi ń kọ́ ènìyàn nípa ìtàn, àṣà àti
ìrìnkèrindò ayé. A tún rí bí àwọn òrìṣà ṣe jẹ́ apá pataki nínú àṣà àti ìgbọ́gbọ́ Yorùbá, àti bí kíkà ìwé lítírẹ́sò ṣe ń ṣe agbára kó o lóye gbogbo èyí dáadáa.
Ìdánwò Kékèké
- Kí ni itumọ̀ “akàyè” nínú èwì?
- Darukọ mẹ́ta nínú àwọn òrìṣà tó wọ́pọ̀ nínú lítírẹ́sò Yorùbá.
- Kí ló jẹ́ pé kíkà ìwé lítírẹ́sò yóò ràn ẹ́ lọ́wọ́ pẹ̀lú èdè Yorùbá?
Ẹ̀kọ́ tá a kẹ́ lónìí yóò jẹ́ kí o jẹ́ ọmọ Yorùbá gidi tó mọ̀ orí rẹ̀, tó sì ní agbára láti fi ẹ̀sìn, àṣà àti èdè rẹ hàn lójú ayé. Máa kó ẹ̀kọ́ rẹ lọ síwájú, Afrilearn wà pẹ̀lú rẹ! A ní ìfé rẹ gan-an!