Ọrọ̀ Ise

Back to: Yoruba SS2

Ẹ káàbọ̀ ọmọ mi tó ń ṣe kẹ́kọ̀ọ́ pẹ̀lú ìfarasin àti ayọ̀! Ó tún ti di àkókò kan náà lẹ́ẹ̀kansi, ká le gbà ẹ̀kọ́ rere tó máa fi ọgbọ́n kún ìmọ̀ wa. Ó dájú pé àlọ́ apá kejì ti kọ́ ẹ̀ nípa ìwà rere, ìfẹ́ ènìyàn àti pé a kò gbọdọ̀ kẹ́gàn ẹni kankan. Ní Ọsẹ̀ Kejọ yìí, a máa kẹ́kọ̀ọ́ nípa ohun tó ń jẹ kékèké ṣùgbọ́n tó kún fún ọgbọ́n àti ẹ̀kọ́, tó jẹ́ apá pataki nínú èdè Yorùbá:

Ìtẹ̀síwájú

O mọ pé gbogbo ọjọ́, a máa ń sọ̀rọ̀ nípa ohun tí a ṣe, ohun tí ẹlòmíràn ṣe, àti bí nǹkan ṣe ń ṣẹlẹ̀. Ní gbogbo ọ̀rọ̀ wa, a máa ń lo ọ̀rọ̀ ìṣe láì mọ̀ pé ó jẹ́ apá pàtàkì tó kún fún ìtumọ̀. Ọ̀rọ̀ ìṣe ni a fi ń tọ́ka sí iṣe, ìgbésẹ̀, tàbí iṣẹ́ tí ẹnikan ṣe. Kò sí ọ̀rọ̀ kankan tó le pé, tí ò ní ní ọ̀rọ̀ ìṣe.

Kí a tó lọ sí iwájú, jọ ṣàkíyèsí: Nígbà tí a bá sọ pé, “Mo ń jẹun,” jẹun ni ọ̀rọ̀ ìṣe nínú gbolohun yìí. Ó ń sọ ohun tí a ń ṣe.

Ìtúmọ̀ Ọ̀rọ̀ Ìṣe

Ọ̀rọ̀ ìṣe jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó ń tọ́ka sí iṣẹ́, ìgbésẹ̀ tàbí iṣe tí ènìyàn tàbí ohun alààyè kan ń ṣe. Ó lè túmọ̀ sí iṣẹ́ tó ń ṣẹlẹ̀ ní báyìí (Mo ń lọ), tàbí tó ti ṣẹ̀ṣẹ̀ kọjá (Ó jẹun), tàbí tó ń bọ̀ nínú ọjọ́ iwájú (A ó sùn).

Ọ̀rọ̀ ìṣe le jẹ́:

• Iṣe tí a le rí: bíi rìn, jẹun, sùn, sáré, fo, kòwé, ṣeré
• Iṣe tó wà nínú ọkàn: bíi fẹ́, gbàgbọ́, rò, bàjẹ́, bẹ̀rù

Àwọn ọ̀rọ̀ yìí ni a máa fi hàn pé àkókò ayé ń lọ, àti pé àwọn ènìyàn ń ṣiṣẹ́, tàbí nǹkan ń ṣẹlẹ̀.

Àpẹẹrẹ Kedere tí Ọmọ Yorùbá Le Yè

1. Adé ń fọ́ aṣọ – fọ́ ni ọ̀rọ̀ ìṣe. Ó sọ ohun tí Adé ń ṣe.
2. Màmá ń sùn nílẹ̀kùn – sùn ni ọ̀rọ̀ ìṣe.
3. Wálé gbàgbọ́ pé òun yóò ṣe dáadáa – gbàgbọ́ ni ọ̀rọ̀ ìṣe.
4. Tàíwò fẹ́ ra akara – fẹ́ àti ra jẹ́ ọ̀rọ̀ ìṣe méjì nínú gbolohun kan.

Ní gbogbo àpẹẹrẹ yìí, ìṣe ni a fi ń kọ́ èdè tó dá lórí ohun tí ènìyàn ń ṣe. Bí o bá mọ ìtọ́ka àwọn ọ̀rọ̀ ìṣe, ó máa rọrùn fún ọ láti kọ gbolohun tó pé.

Ìpinnu àti Ìtẹ̀síwájú Ẹ̀kọ́

Ọ̀rọ̀ ìṣe jẹ́ òkìkí jùlọ nínú gbolohun Yorùbá. Kò sí ìtàn tó dá lórí ohun tí ènìyàn ń ṣe tí yóò yé, bí ọ̀rọ̀ ìṣe kò bá wà. Ó jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ń mú gbolohun gbé. Nípa fífi wọn mọ́, iwọ yóò mọ bí a ṣe ń sọ̀rọ̀ péye.

Rántí pé nípa irọ̀lẹ́:

• “Mo kọ́wé lórí tabili.”
• “Ẹ̀gbẹ́ mi ń sáré lọ sí pápá.”
• “Bàbá fẹ́ ra aṣọ tuntun fún Ìyá.”

Gbogbo gbolohun wọ̀nyí ní ọ̀rọ̀ ìṣe tí a le fi mọ ohun tí àwọn ènìyàn ń ṣe.

Ìdánwò / Àyẹ̀wò

1. Ṣàlàyé ìtumọ̀ ọ̀rọ̀ ìṣe pẹ̀lú ọ̀rọ̀ tirẹ.

2. Fa ọ̀rọ̀ ìṣe yọ nínú gbolohun yìí:
   a. Kẹ́hìndé ń sáré lọ sí ilé.
   b. Mo fẹ́ jẹ iresi.
   c. A ń kó ilé tuntun.

3. Ṣe gbolohun kan tí o fi ọ̀rọ̀ ìṣe hàn gbangba.