Back to: Yoruba JSS 3
Ẹ káàbọ̀ sí kíláàsì!
Ẹ̀yin ọmọ kíláàsì, ẹ káàbọ̀ sí ẹ̀kọ́ wa lónìí tó ṣe pataki gan-an. Lónìí, a máa kọ́ nípa àrọkọ alálàyé, tó jẹ́ ọ̀nà tá a fi ń ṣàlàyé ohun tá a fẹ́ kó àwọn ẹlòmíì mọ̀ nípa ohun kan pẹ̀lú àlàyé tó péye. Pẹ̀lú èyí, a ó ṣàkóso ọ̀rọ̀ wa nípa àwọn òwe ilẹ̀ Yorùbá, tó jẹ́ àwọn òwe tí ó ní ọgbọ́n àti ìtẹ́lọ́rọ̀ nínú rẹ̀, tí a fi ń kọ́ ẹ̀kọ́ àti ìmúlò lójoojúmọ́. Níparí, a máa kà àwọn oríkì tó ní í ṣe pẹ̀lú àwọn orílẹ̀ àti àwọn aṣáájú ọ̀nà Yorùbá tó mọ̀ọ́mọ̀ láti fi hàn ìyí àti ọlá.
EDE – Àrọkọ Alálàyé
ASA – Òwe Ilẹ̀ Yorùbá
LITIRẸSO – Oríkì Orílẹ̀ Ẹlẹ́rìn, Olókun, Ẹṣin, Oníkọ́yí, Olófa Àti Bẹ́ẹ̀ Bẹ́ẹ̀ Lọ
Àrọkọ Alálàyé
Àrọkọ alálàyé jẹ́ ìtàn tàbí ìlànà tí a fi ń sọ ohun kan ní kedere àti ní ìtẹ̀lọ́rọ̀ tó dájú. Ìdí rẹ̀ ni láti jẹ́ kí ẹni tí ó ń ka tàbí gbọ́ lè lóye ohun tí a fẹ́ sọ. Nípa àrọkọ alálàyé, a lè ṣàlàyé àwọn ohun tí a rí, àwọn ìṣẹ̀lẹ̀, tàbí bí a ṣe lè ṣe iṣẹ́ kan.
Fún àpẹẹrẹ, bí a bá fẹ́ ṣàlàyé bí a ṣe ń ṣe àmúlùdì rẹ̀, a máa kọ ìtàn nípa gbogbo àwọn ohun èlò tó jẹ́ kí a máa lo àti bí a ṣe máa fi ṣe e lẹ́sẹ̀kẹsẹ̀, kí ẹnikẹ́ni tó bá kà lè mọ ìtóótọ́ rẹ̀ dájú.
Nígbà míì, àrọkọ alálàyé máa ń jẹ́ kí a ṣe àfihàn iṣẹ́ nípasẹ̀ lílo ọ̀rọ̀ tó rọrùn, pẹ̀lú àpẹẹrẹ tó yé. Àpẹẹrẹ míì ni pé, bí a ṣe lè fi ẹ̀fọ́ rọ́ṣọ̀ tàbí bí a ṣe lè pèsè owó, àrọkọ alálàyé yóò kó gbogbo èyí jọ nípasẹ̀ ọ̀rọ̀ tó mọ́kàn.
Òwe Ilẹ̀ Yorùbá
Òwe jẹ́ ọ̀rọ̀ tá a sábà máa lò láti fi kó ẹ̀kọ́ àti ọgbọ́n wa jọ ní ìgbà gbogbo. Wọ́n sábà máa ní òtítọ́ tó jinlẹ̀, ìmúlọ́kàn, àti ìtẹ́lọ́rọ̀ tó fọkàn tán. Bí àpẹẹrẹ, òwe bí “Ọgbọ́n ọ̀rọ̀ là ń fi ṣàṣeyọrí” túmọ̀ sí pé kí a máa gbìmọ̀ kí a tó ṣe ohunkóhun, nípa fífi ìmọ̀ àti ìrírí ṣe àṣàyàn.
Òwe mìíràn tó mọ̀ọ́mọ̀ ni, “Ẹni tó bá mọ ẹ̀kọ́ ń lé e lórí ẹsẹ̀” tí ó túmọ̀ sí pé ìmọ̀ kì í jẹ́ ká ṣe aṣiṣe. Ẹ̀kọ́ láti inú òwe yìí ni pé ọmọ Yorùbá nípa fọkàn tán, kó má bà a jẹ́ pé ó mọ̀ọ́mọ̀ gbà ẹ̀kọ́.
Oríkì Orílẹ̀ Ẹlẹ́rìn, Olókun, Ẹṣin, Oníkọ́yí, Olófa àti Bẹ́ẹ̀ Bẹ́ẹ̀ Lọ
Oríkì jẹ́ ìtàn ìyìn àti ìdánilójú tí a máa fi ń kọ́ ènìyàn nípa ìbátan rẹ̀, ìtàn ẹbí, tàbí ìsọkan àwọn ọmọ ẹgbẹ́. Oríkì jẹ́ ohun pàtàkì nínú àṣà Yorùbá, tí a fi ń fi ọlá hàn àwọn aṣáájú, àwọn orílẹ̀, àti àwọn ọkùnrin àti obìnrin tí wọ́n ní ipa ní ìdílé àti agbègbè.
Oríkì Olókun: Oríkì tó sọ ìyìn àti ìpinnu ọba omi, Olókun. Ó ṣe pàtàkì gẹ́gẹ́ bí olókun ṣe ní agbára àtàwọn ohun ìní inú omi.
Oríkì Ẹṣin: Ẹṣin jẹ́ ohun tó ṣe pàtàkì ní Ogun Yorùbá, nítorí pé wọ́n fi ń ṣe ìjà àti ìrìnàjò. Oríkì rẹ̀ máa ń fi agbára àti ìyì hàn.
Oríkì Oníkọ́yí: Oníkọ́yí jẹ́ ẹni tó ní ọgbọ́n tàbí agbára nípa ìmọ̀ ọ̀nà tàbí iṣẹ́ ọwọ́, ó sì máa ní ìtàn tí ó jẹ́ àfiyèsí.
Oríkì Olófa: Olófa jẹ́ aṣáájú àtàwọn tí ó ní ipa nínú àjọṣe àti ìjọba. Oríkì rẹ̀ máa ń kọ wa nípa ìmúlò ọgbọ́n àti ìwà rere.
Oríkì wọ̀nyí kò ṣeé fọ́jú kọ́ nítorí pé wọ́n jẹ́ kókó láti mọ orí ẹni àti ibi tó ti wá, ká lè ní ìmọ̀ nípa àsà wa àti àṣẹ wa.
Ìparí
Lónìí, a ti kọ́ pé àrọkọ alálàyé jẹ́ ọ̀nà pàtàkì fún ìfọwọ́sowọpọ̀ àti ìkànsí ọ̀rọ̀, pé òwe Yorùbá jẹ́ ohun tó kún fún ọgbọ́n àti ìmúlò, àti pé oríkì jẹ́ ìtàn ìyìn tó jẹ́ ìmúlò pàtàkì nínú àṣà Yorùbá. Ẹ̀kọ́ yìí yóò jẹ́ kí ẹ mọ̀ bí a ṣe lè sọ òtítọ́ nípa ohun tó yẹ kí a sọ, kí ẹ sì mọ ọ̀nà tó dáa láti fi hàn ìyì àwọn ẹ̀dá wa.
Ìdánwò Kékèké
- Kí ni àrọkọ alálàyé?
- Ṣàlàyé àfojúsùn tó wà nínú òwe Yorùbá.
- Darukọ mẹ́ta nínú àwọn oríkì tí a kọ́ lónìí, kí o sì ṣàlàyé ìdí tí wọ́n ṣe ṣe pàtàkì.
O ṣeé ṣe kí o rí i pé ìmọ̀ ẹ̀dá Yorùbá jẹ́ ohun tó gúnlẹ̀. Má ṣe dáàbò bo ẹ̀kọ́ yìí, ṣe àkíyèsí gbogbo ohun tá a kọ́. Tẹ̀síwájú pẹ̀lú Afrilearn, nítorí pé a wà níbẹ̀ láti ṣe ìrànlọ́wọ́ fún ọ nígbà gbogbo. Ẹ̀kọ́ tó kàn wà níwaju rẹ, ẹ máa tẹ̀síwájú!