Back to: Yoruba SS3
Ẹ ṣeun fún pé ẹ ti wọlé sí ẹ̀kọ́ wa lónìí. A ó kọ́ ẹ nípa àwọn ọ̀rọ̀ tó ṣe pàtàkì nínú èdè Yorùbá, tó sì ní ìbáṣepọ̀ pẹ̀lú ìṣe àti àṣà wa. Ẹ jẹ́ kí a bẹ̀rẹ̀.
Ẹ káàbọ̀ ọmọ mi, báwo ni ilé?
Mo mọ̀ pé o ti jẹun, tí o sì péyà fún ẹ̀kọ́. Káàbọ̀ sí kíláàsì Yorùbá wa. Lónìí, a máa kẹ́kọ̀ọ́ nípa ọ̀rọ̀ kan pàtàkì gan-an nínú gbolohun – ọ̀rọ̀-ìṣe. Ẹ jẹ́ kí a lọ síwájú.
Kí ni Ọ̀rọ̀-Ìṣe?
Ọ̀rọ̀-ìṣe ni ọ̀rọ̀ tí ń ṣàfihàn iṣẹ́ tí ẹnì kan ń ṣe, tàbí iṣẹ́ tí ohun kan ń ṣe. Wọ́n tún lè ṣàfihàn àkókò tí iṣẹ́ náà wáyé – bí ó ti ṣẹ̀ṣẹ̀ ṣẹlẹ̀, tàbí tí ó ń ṣẹlẹ̀ bayii.
Àpẹẹrẹ:
Túnji sọ òótọ́.
Ẹgbẹ́ yẹn kọ́ orin náà.
Màmá ra ewé dúdú.
Ní gbogbo àpẹẹrẹ wọ̀nyí, ọrọ̀-ìṣe ni “sọ”, “kọ́”, àti “ra”.
Ọ̀rọ̀-ìṣe ni wọ́n ń pe ní verb ní èdè Gẹ̀ẹ́sì, ṣùgbọ́n a gbọdọ̀ rántí pé gbogbo ọ̀rọ̀-ìṣe ní Yorùbá lè yàtọ̀ sí ti Gẹ̀ẹ́sì nínú bí wọ́n ṣe ń ṣiṣẹ́ nínú gbolohun.
Ìrú Ọ̀rọ̀-Ìṣe Mẹta Pataki
Ọ̀rọ̀-Ìṣe Iṣe (Action Verbs)
Wọ́n ń fi hàn pé ẹnì kan tàbí ohun kan ń ṣe iṣẹ́.
Àpẹẹrẹ: jẹ, kọ, gùn, yọ, tọ́.
Ọ̀rọ̀-Ìṣe Ipo (State of Being)
Wọ́n ń sọ ipo ẹni tàbí ohun.
Àpẹẹrẹ: wà, jẹ́, jẹ.
Ọ̀rọ̀-Ìṣe Ìmọ̀lára (Feeling Verbs)
Wọ́n ń sọ bí ẹni ṣe ń ní ìmọ̀lára.
Àpẹẹrẹ: fẹ́, nífẹ̀ẹ́, bínú, yáyà.
Àwọn Àpẹẹrẹ Tí Ọmọ Nàìjíríà Yóò Ní Láti Ní Irú Rẹ
“Ọmọbìnrin náà kẹ́ àkọ́tán yìí lẹ́kùn.”
“Bàbá Sẹ́gun fọ kẹ̀tẹ̀kù rẹ̀ ní agbo.”
“Ọjọ́ tí Ajàlá wọ̀ ilé, gbogbo ènìyàn yọ̀.”
Wo bí a ṣe nlo ọ̀rọ̀-ìṣe ninu àdúrà wa, lẹ́tà, orin, àti lítíréṣọ̀ Yorùbá. Ọ̀rọ̀-ìṣe ni ìdí tí gbogbo gbolohun fi ní ìtàn. Bí a ṣe mọ̀ wọn dáadáa, a lè kọ gbolohun tó dájú.
Ìkúpọ̀n Àkọ́kọ́
Ọ̀rọ̀-ìṣe ni ọ̀rọ̀ tí ń ṣàfihàn iṣẹ́, ipo tàbí ìmọ̀lára.
Ọ̀rọ̀-ìṣe le jẹ́ iṣẹ́ gẹ́gẹ́ bí: jẹ, kọ, sùn, tà, gùn.
A ní ọ̀rọ̀-ìṣe iṣẹ́, ipo àti ìmọ̀lára.
Kíkọ́ ẹ̀kọ́ yìí yóò ràn ẹ lọwọ lati kọ̀ gbolohun tí yóò dájú.
Ìdánwò Kékèké
Fi ọ̀rọ̀-ìṣe síi nínú àwọn gbolohun yìí:
Adé ______ bọ́ lọ́ọ̀fíìsì.
Mọ́ńsúrà ______ agbára rẹ̀ lórí pátákó.
Bàbá wa ______ ní owurọ̀.
Àwọn ọmọ náà ______ pẹ̀lú ayọ̀.
Tàíwò ______ ọrẹ tuntun rẹ sí ilé.
Ìfaramọ́ àti Àtìlẹ́yìn
O ṣe gidi lónìí ọmọ mi. Máa bá a lọ, máa gbìyànjú. Ọ̀rọ̀-ìṣe tó o kọ́ lónìí ni yóò jẹ́ kó rọrùn fún ọ láti kọ́ gbolohun to ní ìtumọ̀ dájú. Rántí pé nínú èdè Yorùbá, ẹ̀kọ́ tó dá lórí àṣà àti ìmọ̀ràn àwọn òun tí ó ṣáájú wa ni a fi ń túbọ̀ gbéni ga.
Ká má bà a ṣe! Ọ̀sẹ̀ kejì ló ń bọ̀ – ṣáà má ṣọ́ọ̀ ṣáájú rẹ. Afrilearn wà pẹ̀lú rẹ ní gbogbo ìgbà.